Osmanlı İmparatorluğu döneminde Darülfünun kurma fikrinin düşünüldüğü Maarif-I Umumiye Nizamnamesi (1863) ile ilk kez kurulması öngörülen Ulum-I Tabiiye ve Riyaziye Şubesi’nde okutulacak dersler arasında matematik dersleri olarak Hendese, Müsellesat, Hendesenin Cebire tatbikatı, Hendese-I Resmiye, Hesab-I Tefazuli ve Temamı ve Riyaziye gibi derslerin okutulması öngörülmüş ise de bu derslerin okutulması yaklaşık yedi sene sürdürülebilmiştir. Ancak daha sonra Darülfünun içerisinde Tevfik Bey ve Hafız Paşa tarafından matematik derslerinin verildiği 1871 ve 1873 yıllarındaki Devlet salnamelerinden anlaşılmaktadır. Darülfünun-ı Sultaninin Turuk’u Maabir Mektebinde ise bazı matematik derslerinin okutulduğu görülmektedir. Bunlar arasında Fransızca Riyaziyat-I Aliye (M.Perrard), Fenn-i Tefazuli ve Temami (Binbaşı Ahmet Efendi), Ebniye ve Hendese-i Resmiye (M.Lambert), Cebr-i Ala (Kolağası Ethem Efendi), Hendese-i Halliye (Yüzbaşı Danis Efendi), Makine-i Riyaziye (M.Arami), Cebir ve Müsellesat (Zeki Bey) dersleri bulunmaktadır. 1900-1933 yılları arasında Darülfünun-ı Şahane’ye bağlı Ulum-ı Riyaziya şubesinde okutulan bazı matematik dersleri şunlardır: Cebr-i Ala ve Hesab-ı Tefazuli (Yusufyan), Hendese-i Tahliliye (Salih Zeki Bey), Hendese-i Resmiye maa Tersimat (Yusuf Razi Bey), Mihanik-i Riyazi (İzzet Bey), Fenn-i Mihanik-i Riyazi (Hacı Zihni Bey), Hesab-ı İhtimali (Salih Zeki Bey). 1912 yılında Darülfünun-ı Osmani ismi Nazır Emrullah Efendi tarafından İstanbul Darülfünunu olarak değiştirilmiştir. 1920-1924 yıllarında Fünun (Fen) Medresesinde Müderris Mehmet Nadir Bey, Muallim Ali Yar Bey, Müderris Şükrü Bey, Muallim Hüsnü Hamid Bey, Müderris Burhaneddin Bey, Mustafa Salim Bey ve Müderris Fatin Efendi tarafından bazı matematik derslerinin okutulduğunu anlamaktayız.

1926 yılında Türkiye ile Fransa arasında imzalanan kültür anlaşması çerçevesinde, Fransız matematikçi Mentere Darülfünun Fen Fakültesine öğretim üyesi olarak gelmiş ve 1930 yılına kadar Müderris Hüsnü Hamid Bey ile birlikte Yüksek Hendese adlı dersi okutmuştur. 1929-1930 ders yılında Fen Fakültesinde verilen 13 tasdiknameden 4 tanesi matematiğe ait olup bunlar, Cebr-i Ala ve Hendese-i Tahliliye, Tahlili Riyazi, Mihanik-i Riyazi ve Umumi Riyaziyat idi.



Richard Edler Von Mises​	Patrick Du Val	Kerim Erim	Ratip Berker

İstanbul Fen Fakültesinin, Matematik alanında uluslar arası bilimsel araştırmalara sürekli ve kayda değer önemde katkılarda bulunabilmesi ancak ATATÜRK’ün direktifi ile gerçekleştirilen 1933 Üniversite Reformundan sonra mümkün olabilmiştir. O tarihte, İstanbul Darülfünununun, o zamanki diğer Fakülteleri gibi, Fen Fakültesi de yeniden kurulmuş ve bu Fakülte içindeki Matematik dalı, “Riyaziye Enstitüsü” adı altında bir idari bölüm oluşturmuştu. Riyaziya Enstitüsü içinde üç matematik kürsüsü kurulmuştur. Bunlar 1) Umumi Riyaziyat ve Yüksek cebir, 2) Temami ve Tefazüli Hesab ve Yüksek Riyazi tahlil, 3) Riyazi Mihanik ve Yüksek Hendese kürsüleridir. 1933′deki geçici kadroya göre, Umumi Riyaziyat ve Yüksek Cebir kürsüsü Profesörlüğü’ne Reformdan sonra Fen Fakültesinde kalan üç Türk öğretim üyesinden birisi olan Ali Yar, doçentliğe Hüseyin Ferruh Refik (Şemin) Bey, Temami ve Tefazüli Hesap ve Yüksek Riyazi Tahlil profesörlüğüne Reformda önemli rol oynamış olan Mühendis mektebi hocalarından Kerim Erim Bey, doçentliğe de Cahit Arifi (Arf) Bey tayin edilmişlerdir. Geçici kadroda Riyazi Mihanik ve Yüksek Hendese profesörü “Ecnebi” olarak yer almış, bu kürsünün doçentliğine de Ratip Berker Bey atanmıştır. Riyaziye Enstitüsünün kuruluşu, İstanbul Üniversitesinin ,kendisi de Matematikçi olan, Reformdan sonraki ilk Fen Fakültesi Dekanı merhum Profesör Kerim Erim’in teşebbüsüyle, Berlin Üniversitesinden gelen ünlü matematikçi Richard Edler Von Mises ve Göttingen Üniversitesinden gelen Willy Prager gibi yabancı bilim adamlarının İstanbul Üniversitesine kazandırılması ve bunlara o sıralarda lisans öğrenimlerini yurt dışında tamamlamış bulunan Cahit Arf, Ratip Berker, Ferruh Şemin ve diğerleri gibi, ileride Türk Matematik hayatında önemli roller yüklenecek olan, genç Matematik kabiliyetlerinin katılmasıyla gerçekleştirilmiştir. 1941 yılında İ.Ü. Fen Fakültesi Matematik Bölümü Geometri Kürsüsüne ordinaryüs profesör olarak Patrick Du Val getirilmiştir. 1949 yılında Du Val görevinden ayrılmıştır. Türk Matematiğini çağdaş Dünya Matematiği hizasına getirmek amacıyla işe sarılan bu topluluğun gayretleriyledir ki, çağdaş bir Üniversitede öğretim kadar önemli olan, ve öğretimle devamlı münasebet halinde bulunması gereken, araştırma faaliyetleri Riyaziye Enstitüsü öğretim üye ve yardımcılarının esas uğraşlarından biri haline gelme yoluna girebilmişti. 1940 lar da, Almanya’dan gelen yabancı Matematikçilerin ayrılmasına rağmen, artık Matematik Enstitüsü adını almış olan Riyaziye Enstitüsü’nün mesleki gelişmelerini tamamlamış bulunan genç elemanları Kerim Erim’in Enstitü Direktörlüğü altında araştırma kavramını Enstitüye kesin olarak yerleştirmiş oldular. Bu hususta evvela Kerim Erim ile birlikte, sonra Kerim Erim’in 1952 deki ölümünden kendisinin İstanbul Üniversitesi’nden ayrıldığı 1962 yılına kadar kendi başına üstün gayret sarfetmiş olan Profesör Cahit Arf’ı özellikle zikretmek gerekir. Ayrıca Almanya Göttingen Üniversitesi’nde Mayıs 1955 de Doktorasını tamamlayıp, aynı yıl İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Enstitüsü’nde Asistan olarak göreve başlayan Prof.Dr.Orhan Ş.İçen’in katkılarını da burada ifade etmek gerekir. Eylül 1970 de Profesör olan Orhan Ş.İçen bu görevini emekliye ayrıldığı Eylül 1982 tarihine kadar sürdürmüştür. 1974 TÜBİTAK Bilim Ödülü sahibi olan Prof.Dr.Orhan Ş.İçen’in (1920-1995) İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü’ndeki bilimsel yaşama ve bilimsel araştırma kavramının bölüme yerleşmesine yaptığı büyük katkılar ve yine Matematik Bölümü Kütüphanesi’ne yaptığı unutulmaz hizmetleri de burada ifade edilmelidir, 2008 yılında Matematik Bölümü Kütüphanesi’nin ismi Prof.Dr.Orhan Ş.İçen Matematik Bölmümü Kütüphanesi olarak değiştirilmiştir. Ayrıca kendisinin Matematiğin çağdaş araştırma ve eğitim anlayışının ülkemizde yerleşmesinde de büyük payı bulunmaktadır. 1960′ların başında Matematik Enstitüsü idari birim olarak kalkmış ve Fen Fakültesi içindeki Matematik Dalı, o zamana kadar esas itibariyle kadro adlarından ibaret olan ve ancak kısmen bilimsel çalışma alanlarını ayırmaya yarayan

Cebir ve Sayılar Teorisi Kürsüsü,
1. Geometri Kürsüsü,
2. Tatbiki Matematik Kürsüsü

olmak üzere birbirinden bağımsız dört kürsü tarafından temsil edilmeye başlanmıştır (Her ne kadar 1960 larda Nümerik Analiz ve Hesap Makinaları adlı yeni bir Matematik Kürsüsü ihdas edilmiş ise de, kendi başına faaliyeti olmayan bu kürsü 1976 sonunda Analiz Kürsüsüne katılmıştır). Ancak 1977 de bu dört kürsü, kendi teşkilatlarını da korumak şartıyla “Matematik Bölümü” adı altında bir “Kürsülü Bölüm” halinde yeniden birleştiler. 6 Kasım 1981 tarihinde yürürlüğe giren “Yükseköğretim Kanunu” ile Kürsüler kaldırılmış ve Matematik Bölüm’ü

Cebir ve Sayılar Teorisi,
1. Geometri,
2. Topoloji,
3. Uygulamalı Matematik
4. Matematiğin Temelleri ve Matematik Lojik

Anabilim dallarından oluşan yeni yapısına geçmiştir.

Nazım Terzioğlu	Cahit Arf	Orhan İçen	Hülya Şenkon

​

Öte yandan 1971 senesinde Üniversite Rektörü ve Matematik Bölüm Başkanı Prof.Dr. Nazım Terzioğlu’nun girişimleriyle yurt içi ve yurt dışı matematikçilerin bilimsel düşünce alışverişini sağlamak için, 1950 li yılların ortalarına doğru giderek artmış, fakat ondan sonra yavaşlamaya yüz tutmuş olan bilimsel araştırma faaliyetlerini yeniden canlandırmak amacıyla Silivri’de tüzel kişiliği haiz ve Fen Fakültesine bağlı bir “Matematik Araştırma Enstitüsü” kuruldu. 1973 yılında faaliyete geçen bu Enstitü, Kurucu Müdür Profesör Nazım Terzioğlu’nun 1976 da vefatından sonra “İ.Ü. Fen Fakültesi Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Enstitüsü” adını aldı. 1982 yılında kurumun adı İ.Ü. Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Merkezi oldu. Söz konusu merkez 2001 yılında kapatılmıştır.

Son olarak adı Türk Matematik Derneği ile özdeşleşen, 1980 yılından 2008 yılına kadar derneğin genel sekreterliğini yapmış ve Matematik Bölümü Kütüphanesine yaptığı hizmetleri ile Prof.Dr. Hülya Şenkon’u (1941-2008) da burada anmak gerekir.

KAYNAKLAR

İstanbul Üniversitesi Tarihçesi (1900-1946), Sevtap İshakoğlu-Kadıoğlu, Üniversite Yayın No: 4106, Bilim Tarihi Müzesi ve Dökümantasyon Merkezi Yay. No: 1, ISBN 975-404-501-1, 1998
1. Mehmet ERDOĞAN, Gülşen YILMAZ; “Cumhuriyetin 75. yılı Anısına İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Bölümünde 1933-2000 yılları arasında yapılan eğitim, öğretim ve bilimsel çalışmaların değerlendirilmesi”, Editör M. Türker Özkan, 1316/050599 no’lu İ.Ü. Araştırma Projesi İstanbul, 2004.