Bölüm
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Darülfünun kurma fikrinin düşünüldüğü Maarif-I Umumiye Nizamnamesi (1863) ile ilk kez kurulması öngörülen Ulum-I Tabiiye ve Riyaziye Şubesi’nde okutulacak dersler arasında matematik dersleri olarak Hendese, Müsellesat, Hendesenin Cebire tatbikatı, Hendese-I Resmiye, Hesab-I Tefazuli ve Temamı ve Riyaziye gibi derslerin okutulması öngörülmüş ise de bu derslerin okutulması yaklaşık yedi sene sürdürülebilmiştir. Ancak daha sonra Darülfünun içerisinde Tevfik Bey ve Hafız Paşa tarafından matematik derslerinin verildiği 1871 ve 1873 yıllarındaki Devlet salnamelerinden anlaşılmaktadır. Darülfünun-ı Sultaninin Turuk’u Maabir Mektebinde ise bazı matematik derslerinin okutulduğu görülmektedir. Bunlar arasında Fransızca Riyaziyat-I Aliye (M.Perrard), Fenn-i Tefazuli ve Temami (Binbaşı Ahmet Efendi), Ebniye ve Hendese-i Resmiye (M.Lambert), Cebr-i Ala (Kolağası Ethem Efendi), Hendese-i Halliye (Yüzbaşı Danis Efendi), Makine-i Riyaziye (M.Arami), Cebir ve Müsellesat (Zeki Bey) dersleri bulunmaktadır. 1900-1933 yılları arasında Darülfünun-ı Şahane’ye bağlı Ulum-ı Riyaziya şubesinde okutulan bazı matematik dersleri şunlardır: Cebr-i Ala ve Hesab-ı Tefazuli (Yusufyan), Hendese-i Tahliliye (Salih Zeki Bey), Hendese-i Resmiye maa Tersimat (Yusuf Razi Bey), Mihanik-i Riyazi (İzzet Bey), Fenn-i Mihanik-i Riyazi (Hacı Zihni Bey), Hesab-ı İhtimali (Salih Zeki Bey). 1912 yılında Darülfünun-ı Osmani ismi Nazır Emrullah Efendi tarafından İstanbul Darülfünunu olarak değiştirilmiştir. 1920-1924 yıllarında Fünun (Fen) Medresesinde Müderris Mehmet Nadir Bey, Muallim Ali Yar Bey, Müderris Şükrü Bey, Muallim Hüsnü Hamid Bey, Müderris Burhaneddin Bey, Mustafa Salim Bey ve Müderris Fatin Efendi tarafından bazı matematik derslerinin okutulduğunu anlamaktayız.
1926 yılında Türkiye ile Fransa arasında imzalanan kültür anlaşması çerçevesinde, Fransız matematikçi Mentere Darülfünun Fen Fakültesine öğretim üyesi olarak gelmiş ve 1930 yılına kadar Müderris Hüsnü Hamid Bey ile birlikte Yüksek Hendese adlı dersi okutmuştur. 1929-1930 ders yılında Fen Fakültesinde verilen 13 tasdiknameden 4 tanesi matematiğe ait olup bunlar, Cebr-i Ala ve Hendese-i Tahliliye, Tahlili Riyazi, Mihanik-i Riyazi ve Umumi Riyaziyat idi.
Richard Edler Von Mises | Patrick Du Val | Kerim Erim | Ratip Berker |
İstanbul Fen Fakültesinin, Matematik alanında uluslar arası bilimsel araştırmalara sürekli ve kayda değer önemde katkılarda bulunabilmesi ancak ATATÜRK’ün direktifi ile gerçekleştirilen 1933 Üniversite Reformundan sonra mümkün olabilmiştir. O tarihte, İstanbul Darülfünununun, o zamanki diğer Fakülteleri gibi, Fen Fakültesi de yeniden kurulmuş ve bu Fakülte içindeki Matematik dalı, “Riyaziye Enstitüsü” adı altında bir idari bölüm oluşturmuştu. Riyaziya Enstitüsü içinde üç matematik kürsüsü kurulmuştur. Bunlar 1) Umumi Riyaziyat ve Yüksek cebir, 2) Temami ve Tefazüli Hesab ve Yüksek Riyazi tahlil, 3) Riyazi Mihanik ve Yüksek Hendese kürsüleridir. 1933′deki geçici kadroya göre, Umumi Riyaziyat ve Yüksek Cebir kürsüsü Profesörlüğü’ne Reformdan sonra Fen Fakültesinde kalan üç Türk öğretim üyesinden birisi olan Ali Yar, doçentliğe Hüseyin Ferruh Refik (Şemin) Bey, Temami ve Tefazüli Hesap ve Yüksek Riyazi Tahlil profesörlüğüne Reformda önemli rol oynamış olan Mühendis mektebi hocalarından Kerim Erim Bey, doçentliğe de Cahit Arifi (Arf) Bey tayin edilmişlerdir. Geçici kadroda Riyazi Mihanik ve Yüksek Hendese profesörü “Ecnebi” olarak yer almış, bu kürsünün doçentliğine de Ratip Berker Bey atanmıştır. Riyaziye Enstitüsünün kuruluşu, İstanbul Üniversitesinin ,kendisi de Matematikçi olan, Reformdan sonraki ilk Fen Fakültesi Dekanı merhum Profesör Kerim Erim’in teşebbüsüyle, Berlin Üniversitesinden gelen ünlü matematikçi Richard Edler Von Mises ve Göttingen Üniversitesinden gelen Willy Prager gibi yabancı bilim adamlarının İstanbul Üniversitesine kazandırılması ve bunlara o sıralarda lisans öğrenimlerini yurt dışında tamamlamış bulunan Cahit Arf, Ratip Berker, Ferruh Şemin ve diğerleri gibi, ileride Türk Matematik hayatında önemli roller yüklenecek olan, genç Matematik kabiliyetlerinin katılmasıyla gerçekleştirilmiştir. 1941 yılında İ.Ü. Fen Fakültesi Matematik Bölümü Geometri Kürsüsüne ordinaryüs profesör olarak Patrick Du Val getirilmiştir. 1949 yılında Du Val görevinden ayrılmıştır. Türk Matematiğini çağdaş Dünya Matematiği hizasına getirmek amacıyla işe sarılan bu topluluğun gayretleriyledir ki, çağdaş bir Üniversitede öğretim kadar önemli olan, ve öğretimle devamlı münasebet halinde bulunması gereken, araştırma faaliyetleri Riyaziye Enstitüsü öğretim üye ve yardımcılarının esas uğraşlarından biri haline gelme yoluna girebilmişti. 1940 lar da, Almanya’dan gelen yabancı Matematikçilerin ayrılmasına rağmen, artık Matematik Enstitüsü adını almış olan Riyaziye Enstitüsü’nün mesleki gelişmelerini tamamlamış bulunan genç elemanları Kerim Erim’in Enstitü Direktörlüğü altında araştırma kavramını Enstitüye kesin olarak yerleştirmiş oldular. Bu hususta evvela Kerim Erim ile birlikte, sonra Kerim Erim’in 1952 deki ölümünden kendisinin İstanbul Üniversitesi’nden ayrıldığı 1962 yılına kadar kendi başına üstün gayret sarfetmiş olan Profesör Cahit Arf’ı özellikle zikretmek gerekir. Ayrıca Almanya Göttingen Üniversitesi’nde Mayıs 1955 de Doktorasını tamamlayıp, aynı yıl İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Enstitüsü’nde Asistan olarak göreve başlayan Prof.Dr.Orhan Ş.İçen’in katkılarını da burada ifade etmek gerekir. Eylül 1970 de Profesör olan Orhan Ş.İçen bu görevini emekliye ayrıldığı Eylül 1982 tarihine kadar sürdürmüştür. 1974 TÜBİTAK Bilim Ödülü sahibi olan Prof.Dr.Orhan Ş.İçen’in (1920-1995) İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü’ndeki bilimsel yaşama ve bilimsel araştırma kavramının bölüme yerleşmesine yaptığı büyük katkılar ve yine Matematik Bölümü Kütüphanesi’ne yaptığı unutulmaz hizmetleri de burada ifade edilmelidir, 2008 yılında Matematik Bölümü Kütüphanesi’nin ismi Prof.Dr.Orhan Ş.İçen Matematik Bölmümü Kütüphanesi olarak değiştirilmiştir. Ayrıca kendisinin Matematiğin çağdaş araştırma ve eğitim anlayışının ülkemizde yerleşmesinde de büyük payı bulunmaktadır. 1960′ların başında Matematik Enstitüsü idari birim olarak kalkmış ve Fen Fakültesi içindeki Matematik Dalı, o zamana kadar esas itibariyle kadro adlarından ibaret olan ve ancak kısmen bilimsel çalışma alanlarını ayırmaya yarayan
- Geometri Kürsüsü,
- Tatbiki Matematik Kürsüsü
olmak üzere birbirinden bağımsız dört kürsü tarafından temsil edilmeye başlanmıştır (Her ne kadar 1960 larda Nümerik Analiz ve Hesap Makinaları adlı yeni bir Matematik Kürsüsü ihdas edilmiş ise de, kendi başına faaliyeti olmayan bu kürsü 1976 sonunda Analiz Kürsüsüne katılmıştır). Ancak 1977 de bu dört kürsü, kendi teşkilatlarını da korumak şartıyla “Matematik Bölümü” adı altında bir “Kürsülü Bölüm” halinde yeniden birleştiler. 6 Kasım 1981 tarihinde yürürlüğe giren “Yükseköğretim Kanunu” ile Kürsüler kaldırılmış ve Matematik Bölüm’ü
- Geometri,
- Topoloji,
- Uygulamalı Matematik
- Matematiğin Temelleri ve Matematik Lojik
Anabilim dallarından oluşan yeni yapısına geçmiştir.
Nazım Terzioğlu | Cahit Arf | Orhan İçen | Hülya Şenkon |
Öte yandan 1971 senesinde Üniversite Rektörü ve Matematik Bölüm Başkanı Prof.Dr. Nazım Terzioğlu’nun girişimleriyle yurt içi ve yurt dışı matematikçilerin bilimsel düşünce alışverişini sağlamak için, 1950 li yılların ortalarına doğru giderek artmış, fakat ondan sonra yavaşlamaya yüz tutmuş olan bilimsel araştırma faaliyetlerini yeniden canlandırmak amacıyla Silivri’de tüzel kişiliği haiz ve Fen Fakültesine bağlı bir “Matematik Araştırma Enstitüsü” kuruldu. 1973 yılında faaliyete geçen bu Enstitü, Kurucu Müdür Profesör Nazım Terzioğlu’nun 1976 da vefatından sonra “İ.Ü. Fen Fakültesi Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Enstitüsü” adını aldı. 1982 yılında kurumun adı İ.Ü. Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Merkezi oldu. Söz konusu merkez 2001 yılında kapatılmıştır.
Son olarak adı Türk Matematik Derneği ile özdeşleşen, 1980 yılından 2008 yılına kadar derneğin genel sekreterliğini yapmış ve Matematik Bölümü Kütüphanesine yaptığı hizmetleri ile Prof.Dr. Hülya Şenkon’u (1941-2008) da burada anmak gerekir.
KAYNAKLAR
- Mehmet ERDOĞAN, Gülşen YILMAZ; “Cumhuriyetin 75. yılı Anısına İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Bölümünde 1933-2000 yılları arasında yapılan eğitim, öğretim ve bilimsel çalışmaların değerlendirilmesi”, Editör M. Türker Özkan, 1316/050599 no’lu İ.Ü. Araştırma Projesi İstanbul, 2004.
Matematik Bölümü Orhan Şerafettin İçen Kütüphanesi
Nisan 2002-Nisan 2006 tarihleri arasında Fen Fakültesi Kütüphanesi olarak düzenlenip hizmet veren eski Bölüm Kütüphanemiz, Nisan 2006 tarihinden itibaren “İ.Ü. Fen Fakültesi Matematik Bölümü Kütüphanesi” olarak yeniden kurulmuş ve yeniden yapılanmıştır.Kütüphanemiz, Matematik Bilim Dalı alanında çok zengin ve çok eski kaynaklara sahiptir. En eski yayınımız 18. yüzyıla ait bir cebir kitabıdır. Kütüphanemiz; bunun yanı sıra yine yüzyıllar geçmesine rağmen gerek kağıt kalitesi, gerekse cilt bakımından çok ender rastlanabilecek kitaplara, ilk sayısı 1800’lere dayanan birden fazla dergiye sahiptir. 14000’ i geçen kitap sayımız, her yıl posta ve bağış yoluyla gelen kitaplarla daha da artmaktadır. Bağış yoluyla kütüphanemize gelen kitaplar, teknik işlemleri yapıldıktan sonra genel koleksiyon içinde yerini almaktadır. Kütüphanemize İ.Ü. Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığınca gerçekleştirilen kitap satın alımı, 2003 yılından itibaren yapılamamaktadır.460 çeşit basılı derginin 75’i, ilk adı “Darülfünun Fünun Fakültesi Mecmuası : Riyaziyat Şubesi: Nazariyat-ı Riyaziye, Fizik-i Riyazi, Mihanik-i Riyazi, Heyet, Riyaziyat-ı Hususiye” olan ve günümüzde halen “İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik, Fizik, Astronomi Dergisi”olarak yayınlanan Fakültemiz dergisinin karşılığında gelmeye devam etmektedir.Ayrıca kütüphanemiz; “Toplu Eserler” olarak adlandırdığımız ve kronolojik olarak yerleştirdiğimiz Matematik Biliminin gelişmesine katkısı olmuş Matematikçilerin çalışmalarını içeren koleksiyona da sahiptir.Fakülte Kütüphanesi sürecinde başlayan otomasyona geçme işlemleri 2006 yılından itibaren yeniden yapılanma sürecinde de devam etmiş, kütüphane kataloğu çevrimiçi taranabilmekte ve yayınlarımıza internet ortamında ulaşılabilmektedir.
Katalog tarama
, İstanbul Üniversitesi web sayfası üzerinden Kütüphane seçeneğinden yapılabilmektedir.Kütüphanemizde kitapların yerleştirmesi 2 şekilde yapılmıştır : “Sistematik” ve “Demirbaş”a göre. Sistematik yerleştirmedeki amacımız, araştırmacıların aynı konudaki yayınları bir arada görebilmesidir. Dolaplarımızdaki yer sıkıntısı nedeniyle, genellikle çok kullanımda olmayanlar ya da fazla nüsha olanlar demirbaşa göre raylı sistemde yerleştirilmiştir.Sınıflama sistemi olarak “Dewey Onlu Sınıflama” kullanılmış ve konu başlıkları verilmiştir. Demirbaşa göre yerleştirilmiş olan kitaplarda Dewey numarası not alanında belirtilmiştir.Lisans öğrencilerimize ödünç kitap verilmemektedir. Matematik Bölümü öğrencisi ve Dekanlığın şifahen talimatıyla Fakültemiz diğer bölüm öğrencileri ders çalışmak amacıyla, dışarıdan gelen öğrenciler fotokopi alarak yararlanabilmektedir.Kütüphanemizden sadece,
- Matematik Bölümü öğretim elemanları,
- Bölümümüzden emekli olan öğretim üyeleri,
- 2547 sayılı yasanın 40/a maddesine göre bölümümüzde ders veren öğretim üyeleri
- görevlendirmeleri bitene kadar,
- Yüksek lisans ve doktora öğrencileri,
ödünç kitap alabilmektedirler.
KÜTÜPHANEMİZDEN KİMLER, NASIL YARARLANABİLİR :
Kütüphanemizde; İÜ Fen Fakültesi Matematik Bölümü Akademik Personeli ile Bölümümüz lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin yanı sıra, İstanbul Üniversitesi Akademik Personeli ve öğrencileri ile diğer Üniversitelerin Akademik Personeli ve öğrencilerine hizmet verilmektedir.
Öğretim Üyeleri kitapları ödünç alarak, bölümümüz ve Dekanlığın şifahen talimatıyla Fakültemiz diğer bölüm öğrencileri ders çalışmak amacıyla salonumuzdan yararlanabilir.
Bölüm dışından gelen araştırmacılar fotokopi alarak kütüphanemizden yararlanabilir.
GENEL KURALLAR :
- Kütüphaneden yararlanmanın temel kuralı sessiz olmaktır!
- İçeriye yiyecek ve içecekle girilmemelidir, cep telefonları salona girerken kapatılmalıdır,
- Kütüphaneye gelen öğrenci görevliye kimliğini (öğrenci kimliği, nüfus cüzdanı ya da ehliyet) vermek zorundadır,
- Kütüphane içinde sesli çalışma ya da grup çalışması yapılmamalıdır,
- 5)Öğrenci, kitap ödünç verilmediği için fotokopi alarak ya da salonda oturmak suretiyle kitaplardan yararlanabilir,
- Kütüphaneden çıkarken elinizdeki kitaplar ve çanta istendiğinde görevliye gösterilecektir,
- Kütüphane materyalini kaybeden veya zarar verenler yenisini almak, alamıyorlarsa (bulunamadığından) bedelini ödemek zorundadır,
- Kamera, fotoğraf makinesi vb ile kütüphane içinde izinsiz çekim yapılmamalıdır.
ÜYELİK VE YARARLANMA KOŞULLARI :
- Öğrencilere ödünç kitap verilmemektedir. Matematik Bölümü ve diğer bölüm öğrencileri ya fotokopi alarak ya da ders çalışmak amacıyla salonumuzdan yararlanabilir.
- İ.Ü. Fen Fakültesi Matematik Bölümü Akademik Personeli 3 ay süre ile 10 adet ödünç kitap alabilir.
- Fakültemizin diğer Bölüm ile diğer Üniversitelerden 2547 sayılı yasanın 40/a maddesine göre Matematik Bölümünde ders veren öğretim üyeleri görevlendirme süreleri bitene kadar 3 ay süre ile 10 adet ödünç kitap alabilirler.
- Bölümümüzden Emekli olan öğretim üyelerimiz 3 ay süre ile 10 adet ödünç kitap alabilirler.
- Yüksek Lisans ve Doktora öğrencileri 1 hafta süre ile 1 kitap ödünç alabilirler.
- Üniversite dışından gelen okuyucular kütüphane materyalinden fotokopi almak koşuluyla yararlanabilir, ödünç kitap ve yayın alamazlar.
- Danışma kaynakları, süreli yayınlar, basılı olmayan tezler, basma nadir eserler, ödünç verilmez.
- Bir öğretim üyesi bir diğer öğretim üyesi yerine ödünç kitap ve yayın alamaz.
- Bir başka öğretim üyesinin ödünçte olan yayının fotokopisini istemesi halinde, kütüphane görevlisi, iade tarihini beklemeksizin, yayını geri çağırma hakkına sahiptir.
- Kayıp kitap ve yayınlar için; kaybedilen yayını alıp kütüphaneye vermek, değeri bilinmeyen kayıp kitaplar ve yayınlar için Bölüm Başkanlığı tarafından oluşturulacak Yayın Komisyonu tarafından rayiç bedeli tespit edilip ödenmek zorundadır. Kaybolan kitap ve yayının fotokopisi yapılıp kütüphaneye teslim edilemez.
SÜRELİ YAYINLAR :
Bölümümüzün abone olduğu süreli yayınlar ile mübadele olarak gelen süreli yayınlar sistemli bir şekilde yerleştirilmiştir. Süreli yayınlar okura ödünç verilmez, istenen makalenin fotokopisi alınabilir.
Kütüphanede bulunan süreli yayınların listesi için tıklayınız…
FOTOKOPİ :
Kütüphane materyalinin fotokopisi, Bölümümüz öğretim elemanları dışındakiler tarafından kimlik bırakmak koşuluyla alınabilir. Okur, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca tezlerin tamamını fotokopi alamaz.
ÇALIŞMA SAATLERİ :
Kütüphanemiz 12 ay boyunca, hafta içi hizmet vermektedir.
AÇIK OLDUĞUMUZ SAATLER
Pazartesi-Cuma 08:30-17:00 saatleri arasında
TOPLU ESERLER :
Toplu eserler Matematik Bilimi tarihi gelişimine göre, Matematikçilerin Doğum-Ölüm tarihi sırasına göre yerleştirilmiştir. Bazı bilim adamlarının eserleri kütüphanemizdeki toplu eserlerin arasında bulunmamasına rağmen, tarihsel gelişim içinde adlarına yer verilmiş ve bold yazılmıştır. Toplu eserlerin içinde yer alan bazı kitaplara, astronomi tarihi, fizik tarihi konu numarası verilmesine rağmen, konu başlıklarında “MATEMATİK – TOPLU ESERLER” konu başlığı da verilerek bilgisayarda bir arada görebilme şansı sağlanmıştır.
Toplu eserleri bulunan matematikçilerin listesi için tıklayınız…
PERSONEL :
Ad Soyad | Eğitim | İletişim |
Hasan Battal | - | Tel: (212) 455 57 00/15316 Email: hbattal@istanbul.edu.tr |
Yarı zamanlı çalışan öğrenciler (KZÖ) | - | Tel: (212)455 57 00 / 15316 |